Co i kiedy ciąć zimą w ogrodzie?

Skoro czytasz ten artykuł to z pewnością wiesz już dlaczego mając ogród, działkę rekreacyjną lub sad, warto, a wręcz należy zimą przeprowadzić odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne, w tym cięcia sanitarne, prześwietlające oraz odmładzające. W poniższym wpisie znajdziesz szczegółowe informacje dotyczące zimowego cięcia, między innymi dowiesz się jakie gatunki drzew i krzewów przycinać zimą, kiedy dokładnie i jak to zrobić, jakich roślin lepiej nie ciąć o tej porze roku, jak się do tego przygotować i jakich narzędzi będziesz potrzebować. Przedstawione sugestie i porady dotyczą najpopularniejszych gatunków owocowych drzew oraz krzewów w polskich ogrodach i sadach.

Jak przygotować się do zimowego cięcia drzew i krzewów?

Jedni ją kochają, inni już nieco mniej, zwłaszcza kiedy trzeba odśnieżyć auto i zeskrobać lód z szyb. Zima to szczególna pora roku, która u każdego wzbudza inne emocje ale dla większości ogrodników i sadowników oznacza nowe obowiązki, w tym z reguły przeprowadzenie pierwszych cięć w roku. Przed odpowiedzialnymi właścicielami ogrodów sporo pracy, do tego przy niskich temperaturach. Aby wykonać ją efektywnie i możliwie najszybciej potrzebne będą niezawodne, wytrzymale i ostre narzędzia. Szczególnie istotna jest jakość ostrzy, gdyż paradoksalnie to ona w dużej mierze wpływa na bezpieczeństwo zarówno Twoje jak i roślin. Praca ostrym sekatorem lub piłą jest nie tylko przyjemniejsza ale przede wszystkim wymaga użycia mniejszej siły, co redukuje zmęczenie i zapewnia większą kontrolę nad narzędziem. To z kolei bezpośrednio zmniejsza ryzyko przypadkowego skaleczenia oraz umożliwia wykonywanie powtarzalnych i precyzyjnych cięć. Rany powstałe na roślinach w wyniku takich prac są gładkie i czyste, dzięki czemu goją się szybciej, a niebezpieczeństwo infekcji chorobowej jest znacznie mniejsze.

Mając to na uwadze, przed przystąpieniem do cięcia drzew i krzewów, w pierwszej kolejności sugerujemy przeprowadzenie inwentaryzacji posiadanych narzędzi oraz sprawdzenie ich stanu technicznego, w tym kondycji ostrzy, uchwytów, okładek na rękojeściach, sprężyn i amortyzatorów. Oczywiście narzędzia należy wyczyścić z ziemi i brudu, usunąć żywicę i naostrzyć. W przypadku sekatorów warto też zwrócić uwagę czy nic nie trzeszczy i się nie zacina. Jeżeli coś byłoby nie tak, być może wystarczy dobrze skręcić narzędzie lub przesmarować. Gdyby usterka okazała się poważniejsza, najpewniej konieczna będzie wymiana wadliwych elementów. Dlatego istotne jest aby posiadane narzędzia miały taką możliwość.

Nie dopilnowanie tego etapu przygotowań do zimowego cięcia może się szybko zemścić podczas pracy i niepotrzebnie ją uprzykrzyć. Zapewniamy, że przerwa w pracy w rześkie lutowe południe i prowizoryczny serwis potrzebnego narzędzia zmarzniętymi dłońmi to nic przyjemnego.

Kolejnym i teoretycznie ostatnim elementem tej układami będzie zaplanowanie prac. W tym celu przemyśl jakie rośliny masz w ogrodzie, ile masz drzew i krzewów, czy są to okazy młode, a może już kilkuletnie. Przejdź się po ogrodzie i wstępnie oceń ich stan oraz ilość pracy i cięć jaka Cię czeka. Na tej podstawie, w połączeniu z wiedzą o aktualnym stanie Twoich narzędzi, łatwo dojdziesz do wniosku czego może brakować w Twojej narzędziowni.

Niezbędne narzędzia do zimowych prac w ogrodzie.

Kiedy w ogrodzie w większości znajdują się starsze krzewy i drzewa, których gałęzie będą zdecydowanie twardsze i bardziej zdrewniałe, zasadne będzie wykorzystanie sekatora kowadełkowego, którego konstrukcja sprawdzi się lepiej w takim wariancie. Doskonałym wyborem będzie jednoręczny sekator kowadełkowy FELCO 32, wyposażony w lekko zwężającą się głowicę tnącą, która ułatwi cięcie w trudniej dostępnych partiach roślin, nawet najtwardszych gałązek.

W sytuacji gdy do przycięcia będzie większa liczba drzew lub po prostu drzewa starsze, większe i wyższe, niezbędny będzie mocny sekator dwuręczny, inaczej nazywany nożycami do gałęzi. Takie narzędzie tnące dzięki swoim głównym atutom w postaci długich ramion zapewniających większy zasięg, dużemu rozstawowi ostrzy oraz konstrukcji gwarantującej większą siłę cięcia, bez trudu poradzi sobie z gałęziami o grubości nawet 5cm. W tej kategorii na szczególne wyróżnienie zasługują japońskie nożyce do gałęzi ARS-LP-40 EX, których skuteczność, wytrzymałość i najwyższą jakość wykonania potwierdza certyfikat KWF-PROFI, przyznawany przez Niemieckie Centrum Pracy i Techniki Leśnej.

W przypadku cięcia drzew, warto również wziąć pod uwagę, niezwykle praktyczne rozwiązanie jakim jest sekator na wysięgniku, który w dużym stopniu eliminuje potrzebę korzystania z drabiny i jej ciągłego przestawiania. W katalogu japońskiego producenta ARS znajdziesz całą gamę tego typu narzędzi, które bez trudu dopasujesz do Swoich potrzeb. Popularnym i szeroko polecanym modelem w tej kategorii jest sekator ARS 180ZF-3.0-5, wyposażony w rotacyjną rączkę znacznie ułatwiającą manewrowanie w koronach drzew oraz teleskopowy wysięgnik o regulowanej długości do 3m, a to wszystko przy wadze 1,2kg.

Ostatnim narzędziem tnącym, które sugerujemy uwzględnić podczas cięcia pielęgnacyjnego drzew jest piła. Jeżeli dodatkowo, samodzielnie przygotowujesz drewno opałowe do kominka to warto pomyśleć o pilarce spalinowej. Do amatorskiego i hobbystycznego użytku lepsze może okazać się urządzenie akumulatorowe lub elektryczne, które będzie prostsze w obsłudze oraz serwisie, czego idealnym przykładem jest pilarka OREGON CS1500 wyposażona w unikalny system PowerSharp, umożliwiający samoczynne ostrzenie łańcucha w 4 sek.

Oczywiście poza wymienionymi narzędziami, praktycznie niezbędnymi dla każdego miłośnika ogrodnictwa i sadownictwa warto zaopatrzyć się jeszcze w odpowiednie akcesoria do ostrzenia i konserwacji, które bez wątpliwości z czasem będą kluczowe przy serwisowaniu sekatorów i pił. Do najważniejszych możemy zaliczyć ostrzałkę do sekatorów, specjalny pilnik umożliwiający jednoczesne ostrzenie wszystkich 3 krawędzi tnący w nowoczesnych piłach ręcznych, smary oraz preparaty do czyszczenia i rozpuszczania żywicy. Jako, że poruszany temat dotyczy prac wykonywanych zimą, bezwarunkowo należy pamiętać również o wygodnych i ciepłych rękawicach roboczych oraz specjalnych maściach, zabezpieczających przed infekcjami rany powstałe w wyniku cięcia pędów i gałęzi.

Kiedy i jakie drzewa oraz krzewy ciąć zimą w ogrodzie?

Planując prace ogrodnicze i sadownicze w okresie zimowym, przede wszystkim należy uwzględnić aktualne warunki atmosferyczne, a nie ściśle trzymać się odgórnej rozpiski. Pogoda bywa nieprzewidywalna i to głównie w zależności od niej zależy co i kiedy powinnyśmy wykonać. Niektóre prace mogą okazać się zbędne, a inne przenieść się w czasie. Dlatego uczulamy aby do poniższych sugestii podejść z rozsądkiem i mimo zalecanych terminów określonych cięć, brać pod uwagę np. panującą temperaturę oraz intensywność opadów śniegu.

Grudzień do początek zimy, kiedy temperatury spadają już na dłużej i pojawiają się pierwsze opady śniegu, a rośliny przygotowują się jeszcze do snu zimowego. Dlatego to idealny moment aby wykonać prace pielęgnacyjne i ochronne takie jak bielenie drzew, zabezpieczenie korzeni roślin oraz odśnieżanie gałęzi i trawnika. Na temat tych zabiegów, możesz dowiedzieć się więcej z naszego artykułu ”Co zrobić zimą w ogrodzie?”.

Styczeń to najzimniejszy miesiąc roku w naszej strefie klimatycznej, cechujący się również dużą sumą opadów. Z tego względu nie jest to również jeszcze dobry moment na cięcie roślin w ogrodzie, gdyż ze względu na panujące warunki atmosferyczne istnieje duże ryzyko przemrożenia roślin oraz poważnych infekcji chorobowych.

Najbardziej odpowiednim momentem aby rozpocząć zimowe cięcia jest końcówka lutego i początek marca. Jest to okres, w którym rośliny są jeszcze w pełni uśpione, więc ryzyko intensywnego wycieku soków z ciętych miejsc jest małe, tak jak prawdopodobieństwo wystąpienia silnych przymrozków. Jednak w celu wybrania najbardziej optymalnego terminu przeprowadzenia cięć prześwietlających, sanitarnych oraz odmładzających nie należy sugerować się wyłącznie kalendarzem ale przede wszystkim zwrócić uwagę aby pogoda była stabilna, bezdeszczowa, a nocne przymrozki już praktycznie nieobecne.

W przypadku drzew owocowych, zimowe cięcie zalecane jest dla jabłoni, gruszy i śliw. W dalszej kolejności, czyli wczesną wiosną można zabrać się za przycinanie moreli oraz brzoskwiń. Jeżeli chodzi o krzewy to zimą sugerujemy przycinać porzeczki i agrest, natomiast maliny zostawić na koniec zimy lub przedwiośnie.

Cięcie jabłoni przeprowadzamy kilka razy w roku. Zimą głównie usuwamy pędy osłabiające drzewo czyli: suche, połamane, z oznakami chorób, rosnące pod ostrymi kątami, mocno zagęszczające koronę. Dodatkowo w przypadku okazów silnie rosnących warto skracać wierzchołki, tak aby korona nie przekraczała 3m. Będzie to zdrowe dla drzewa, a nam ułatwi w przyszłości jego pielęgnację oraz zbieranie plonów. Wyjątkowo na lato zostawiamy tzw. wilki, czyli pędy rosnące pionowo w górę. Tnąc je o tej porze ograniczmy i spowolnimy ich wzrost w następnym roku.

Cięcie grusz przeprowadzamy każdej zimy w celu uzyskania zdrowych i obfitych plonów. Przede wszystkim należy pozbyć się pędów rosnących pionowo, suchych i połamanych, rosnących do wewnątrz drzewa. Pędy boczne skracamy o 1/3 długości, a przewodnik o około 30 cm od ostatniego pędu.

Cięcie moreli i śliw wygląda podobnie jak w przypadku jabłoni i grusz. W pierwszej kolejności wycinamy pędy zachodzące na siebie, krzyżujące się i rosnące do środka korony. Jednak w stosunku do wcześniej omawianych gatunków, cięcie powinno być delikatniejsze i nie przekraczać 10% pędów oraz odbywać się w marcu lub po owocowaniu w lato. Również warto skracać drzewa rosnące zbyt gwałtownie, tak żeby nie przekraczały 4m. Wspomniane gatunki formujemy w taki sposób aby uzyskać jeden główny pień i kilka rozrośniętych konarów. Ze względu na dość wąskie, gęste i rosnące pionowo korony, dobrą praktyką jest przywiązywanie bocznych pędów do pnia lub zawieszanie na nich odważników, aby uzyskać bardziej rozłożystą koronę. Taki zabieg jest najbardziej skuteczny, gdy stosujemy go na początku wzrostu młodych drzewek.

Cięcie brzoskwiń jest bardziej specyficzne i wymaga więcej uwagi. Ze względu na delikatność brzoskwiń, które umiarkowanie radzą sobie w naszym klimacie i są mało odporne na mrozy oraz choroby, najlepiej przeprowadzić cięcia późną zimą (w marcu), a nawet wczesną wiosną (w kwietniu). Cięcie brzoskwiń możemy podzielić na kilka etapów. W pierwszej kolejności przycinamy dosyć intensywnie stare pędy w odległości 1cm od konaru. Z tak przyciętych pędów wyrosną nowe gałęzie, które w kolejnym roku zaowocują. Następnie wycinamy gałęzie chore, słabe i uszkodzone. Pozostawiamy głównie pędy silne ale je również przycinamy na długość ok 40cm.

Cięcie porzeczki w przeciwieństwie do drzew owocowych, krzew ten można przycinać już od połowy stycznia, uwzględniając oczywiście sprzyjające warunku pogodowe. Podczas tego zabiegu usuwamy głównie pędy połamane, pokładające się po ziemi, suche oraz chore. Usuwamy również pędy wiotkie i słabe. Cięcia prowadzimy dosyć intensywnie pozostawiając na krzewie od 5 do 10 silnych i zdrowych pędów.

Cięcie malin sugerujemy przeprowadzić zaraz po posadzeniu rośliny, aby ułatwić jej wypuszczenie nowych pędów. Natomiast w przypadku starszych krzewów odpowiednim terminem będzie końcówka zimy, początek wiosny lub jesień. Termin cięcia jest głównie uzależniony od wybranego gatunku. Podczas tego zabiegu pędy skracamy o około 1/3 długości. Usuwamy gałęzie słabe, uszkodzone podczas przymrozków i przerośnięte. W przypadku okazów mocno rozłożystych, sugerujemy skrajne, boczne pędy przyciąć w odległości 5cm od korzenia.

Cięcie agrestu podobnie jak w przypadku porzeczki przeprowadzamy wcześnie, czyli nawet w styczniu, ze względu na rozpoczęcie wegetacji wczesną wiosną. Podczas cięcia, standardowo usuwamy pędy połamane, pokładające się, z widocznymi oznakami choroby. W ramach cięć prześwietlających wycinamy pędy rosnące do środka krzewu, niepotrzebnie go zagęszczające. W przypadku młodych krzewów, przeprowadzamy dosyć radykalne cięcie całej rośliny na wysokości około 15cm nad ziemią, co umożliwi zdrowy rozwój i pożądane rozkrzewienie rośliny.

Jakich drzew i krzewów nie ciąć zimą?

W przeciwieństwie do gatunków przedstawionych powyżej jest równie duża grupa drzew i krzewów, których lepiej dodatkowo nie stresować i kolokwialnie mówiąc nie tykać zimą. Są to rośliny, które bardzo wcześnie budzą się z zimowego letargu, przez co soki w nich zaczynają krążyć żwawiej już na początku lutego. Dlatego drzew takich jak brzozy, graby, kasztanowce, kolony, wiązy czy orzechy włoskie nie należy przycinać zimą, tylko pod koniec lata po okresie ich wegetacji.

Zimą również nie polecamy przycinać drzew owocowych cechujących się dużą wrażliwością na choroby i mała odpornością na niskie temperatury. Do takich gatunków możemy zaliczyć na przykład wiśnie oraz czereśnie, które również lepiej przycinać latem po zbiorze owoców.

W przypadku krzewów z zimowego cięcia wykluczamy dodatkowo gatunki kwitnące wczesną wiosną, takie jak forsycje, czy migdałek. Czynność tą lepiej przeprowadzić po ich przekwitnięciu. W przeciwnym wypadku, zabierając się za cięcie zimą, usuniemy z nich powstałe już pąki kwiatowe i w sezonie krzewy te zakwitną bardzo skąpo lub wcale.

Warto również zwrócić uwagę na gatunki drzew i krzewów, które ogólnie nie najlepiej znoszą przycinanie bez względu na porę roku. Wyróżnić tutaj możemy przede wszystkim większość drzew iglastych oraz następujące krzewy: wawrzynki, złotokapy, oczary, magnolie, azalie, różaneczniki, kaliny czy perukowce podolskie. Jeżeli nie tworzymy ze wspomnianych gatunków żywopłotu lub nie staramy się uzyskać określonej formy ozdobnej lepiej nie podchodzić do nich z sekatorem lub piłką w dłoni.

Zimowe cięcie drzew i krzewów w pigułce.

Podsumowując, zimowe cięcie drzew i krzewów to dosyć kompleksowe zadanie, które wymaga odpowiedniego rozplanowania, przygotowania, wiedzy, doświadczenia oraz wyczucia. Jednak ze względu na Swoje liczne korzyści jest praktycznie niezbędne w przypadku chęci posiadania pięknego i zdrowego ogrodu, obfitującego w kształtne i dorodne owoce, cieszącego oko w sezonie letnim.

Z oczywistych względów nie jesteśmy w stanie poruszyć wszystkich możliwych aspektów omawianego zagadnienia oraz sugestii dot. wszystkich dostępnych gatunków roślin ogrodowych, w ramach jednego wpisu. Dlatego jeżeli chciałbyś dalej poszerzać Swoją wiedzę i dowiedzieć się więcej na temat zimowej pielęgnacji oraz prac w ogrodzie lub sadzie, zachęcamy do zapoznania się z pozostałymi artykułami znajdującymi się w naszym blogu.