Co zrobić zimą w ogrodzie?

Fundamentem do uzyskania pięknego i zdrowego ogrodu, który w sezonie będzie cieszył oko kwitnącymi i owocującymi roślinami jest jego odpowiednia pielęgnacja przez cały rok. Dlatego mimo niesprzyjającej aury, zima to również okres obfitujący w prace niezbędne do osiągnięcia pożądanych efektów w ogrodzie. W poniższym artykule zebraliśmy informacje, porady oraz sugestie, z których dowiesz się na co zwrócić szczególną uwagę w ogrodzie zimą, jakie czynności i kiedy wykonać, jak zabezpieczyć rośliny przed mrozem i śniegiem oraz jakie rodzaje cięć najlepiej wykonać zimą.

Dlaczego pracę w ogrodzie warto zacząć już zimą?

Poniekąd odpowiedź na pytanie dlaczego warto wybrać się do ogrodu i zakasać przysłowiowe rękawy, zamiast siedzieć w ciepłych, domowych pieleszach, kiedy temperatura za oknem spada i zaczyna prószyć śnieg, znalazła się we wstępie. Ogród, sad czy typowo rekreacyjna działka to zajęcie na lata, które wymaga odpowiedniego planowania oraz działania z wyprzedzeniem, o czym z pewnością wiedzą wszyscy miłośnicy spędzania czasu w tych miejscach. Dlatego aby latem czerpać przyjemność i satysfakcję z efektów swojej pracy, należy rozpocząć ją odpowiednio wcześnie, a tak się składa, że zima wbrew pozorom jest do tego idealnym momentem.

Zima to pora roku, podczas której większość roślin w ogrodzie i sadzie ”zasypia” i ”odpoczywa” przed kolejnym sezonem. Miedzy grudniem i marcem wegetacja roślin spowalnia, a soki w ich tkankach płyną wolniej, co umożliwia bezpieczniejsze wykonanie niektórych zabiegów pielęgnacyjnych, głównie związanych przycinaniem. To pożądane zjawisko sprawia, że z ciętych miejsc płyny nie będę wyciekać tak gwałtownie jak miałoby to miejsce wiosną czy latem, redukując tym samym ryzyko infekcji, utraty cennej wody oraz osłabienia rośliny.

Kolejną zaletą przeprowadzenia cięć drzew i krzewów zimą jest niezakłócony przez liście, owoce i kwiaty wgląd w roślinę. Nie przysłonięte niczym gałęzie i pędy znacznie łatwiej obejrzeć, sprawdzić ich stan i finalnie usunąć chore, stare lub połamane. Takie działania umożliwią efektywne odmłodzenie roślin starych, zapewniając miejsce dla nowych pędów oraz wpływają pozytywnie na wzrost i rozwój roślin młodych. Zimowe przycinanie pędów to bardzo istotny zabieg pielęgnacyjny, dzięki któremu rośliny w sezonie wypuszczą nowe przyrosty oraz odwdzięczą się obficiej kwitnąc i owocując.

Oczywiście zima w ogrodzie to nie tylko pielęgnacyjne cięcia krzewów i drzew ale przede wszystkim prace porządkowe oraz ochronne bezpośrednio związane z atrybutami tej pory roku, czyli niskimi temperaturami oraz opadami śniegu.

Podsumowując zima to wbrew pozorom niezwykle istotny czas dla każdego ogrodnika i sadownika, który należy poświecić na skrupulatne przygotowania do nadchodzącego sezonu, odpowiednio zaplanować pracę i systematycznie realizować określone czynności, które dokładniej przybliżymy w dalszej części artykułu.

Jak zadbać zimą o rośliny w ogrodzie?

Po pierwsze i w miarę oczywiste, zima wiążę się z opadami śniegu. Co prawda w ostatnich latach ze śniegiem bywa różnie ale mimo to należy mieć go na uwadze. Poza aspektem czysto estetycznym, śnieg w ogrodzie to pożądane zjawisko, gdyż przykrywając rośliny, a głównie ich korzenie zapewnia im ochronę przed mrozem. Jednak oprócz pozytywnego wpływu, niesie ze sobą również pewne zagrożenie, gdyż w przypadku zbyt dużych opadów, zwłaszcza ciężkiego, mokrego śniegu, oblepiającego drzewa, może doprowadzić do złamania słabszych gałęzi. Dlatego po intensywnych opadach warto odwiedzić ogród lub działkę i otrzepać ze śniegu gałęzie, zwłaszcza te cieńsze.

Jednak co w sytuacji, kiedy śniegu nie ma ale temperatury już stale utrzymują się poniżej 0°C. Czy oznacza to dla nas dodatkowe dni wolne od prac ogrodowych? Nie zupełnie. W przypadku, kiedy rośliny nie są chronione przed mrozem przez naturalną śnieżną pierzynkę, należy samodzielnie o nie zadbać i dodatkowo zabezpieczyć przed negatywnym wpływem niskich temperatur. W tym celu można okopać je ziemią, przykryć warstwą liści lub agrowłókniną. Należy mieć na uwadze, żeby wspomniane zabiegi przeprowadzić, kiedy temperatury faktycznie będą już ujemne, w przeciwnym wypadku może to doprowadzić do gnicia roślin lub ich przedwczesnego wybudzenia z zimowego snu.

Jak widać, już na tym etapie nie można narzekać na brak zajęć w ogrodzie zimą. Dlatego w skrócie jeszcze raz przypominamy czym należy zająć się w pierwszej kolejności o tej porze roku:

• W przypadku intensywnych opadów śniegu:
  • odśnież gałęzie drzew i krzewów
  • nie chodź po trawniku i rozgarnij z niego śnieg, który później umieść pod drzewami
• W przypadku braku śniegu, ale przy utrzymującym się mrozie:
  • Przykryj rośliny oraz korzenie drzew warstwą zabezpieczającą np. ziemią i liśćmi.
• Pod koniec roku pobiel wapnem pnie drzew, chroniąc je w ten sposób przed pękaniem i powstawaniem ran. W przypadku zmycia preparatu przez deszcz, powtarzają tą czynność do marca.

Powyższe czynności są niezwykle istotne, jeżeli zostaną zaniedbane lub nie będą regularnie kontrolowane i w razie potrzeby ponawiane, istnieje duże ryzyko, że rośliny mniej odporne, przemarzną i wiosną okaże się, że nie przetrwały zimy.

Zimowe cięcie drzew i krzewów.

Wiedząc już dlaczego zima to dobry moment na realizację pierwszych cięć w ogrodzie oraz jak zabezpieczyć przed niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi rośliny, krzewy i drzewa, warto zapoznać się nieco bliżej z rodzajami i sposobami cięć, które należy przeprowadzić o tej porze roku.

Możemy wyróżnić 3 główne typy cięć wykonywanych zimą:

• Prześwietlające
• Sanitarne
• Odmładzające

W tym miejscu warto zaznaczyć, iż każdy z powyższych rodzajów cięć jest równie ważny i zalecany przy gatunkach typowo owocowych jak i ozdobnych. Dlatego podczas planowania prac sugerujemy w miarę możliwości oraz oczywiście potrzeb, uwzględnić wszystkie.

Cięcia prześwietlające to jeden z podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych, polegający na pozbyciu się zbędnych pędów oraz gałęzi zbytnio zagęszczających koronę, które w czasie rozkwitu znacząco ograniczą ilość światła docierającego do wnętrza rośliny. Podczas cięć prześwietlających, w pierwszej kolejności usuwamy pędy i gałęzie skierowane do wnętrza korony, a następnie te krzyżujące się lub znajdujące się zbyt blisko ziemi. W trakcie tego zabiegu wycinamy około 20% gałęzi i pędów. W przypadku upraw hobbystycznych i amatorskich, cięcia planujemy w taki sposób aby na drzewach pozostawić do 7 konarów. W efekcie cięć prześwietlających uzyskujemy z pozoru mocno przerzedzone korony drzew oraz krzewy, jednak latem gdy tylko pojawią się nowe przyrosty, rośliny od razu się zagęszczą, ciesząc oko pełnym i zdrowym kształtem. Z kolei zaniedbując przeprowadzenie wspomnianych prac ryzykujemy utratę liści na pędach w środku korony, która w wyniku tego utraci swój naturalny wygląd. Tego typu cięcia są niezwykle istotne w przypadku krzewów oraz starszych drzew, zwłaszcza gatunków owocowych. Aby pobudzić je do bardziej obfitego owocowania cięcia prześwietlające wykonujemy co roku. Natomiast rośliny ozdobne możemy spokojnie prześwietlać co 2-3 lata.

Cięcia sanitarne to kolejny z zabiegów, który powinniśmy mieć na uwadze podczas planowania zimowych prac w ogrodzie. Cięcia sanitarne wykonujemy głównie ze względu na zdrowie naszych roślin. Dlatego w ich wyniku należy usunąć wszystkie pędy i gałęzie, które narażają dobrą kondycję naszych drzew i krzewów. W ramach cięć sanitarnych wycinamy gałęzie i pędy złamane lub nadłamane, obdarte z kory, krzyżujące się, mocno zniekształcone oraz takie które podczas wiatru zbyt mocno ocierają się o siebie uszkadzając korę. Tego typu cięcia można, a wręcz należy wykonać u praktycznie wszystkich gatunków krzewów oraz większości drzew i wykonujemy je co roku, zarówno u roślin owocowych jak i ozdobnych.

Cięcia odmładzające, jak sugeruje sama nazwa dotyczą roślin starszych, głównie krzewów zdecydowanie rzadziej drzew. Cięcia odmładzające polegają w głównej mierze na usunięciu starych pędów. Zabieg ten można wykonać na kilka sposobów. Mniej inwazyjny, gdy rozkładamy pracę na dwa lata. Wówczas podczas pierwszej zimy przycinamy połowę starych pędów na wysokości 30 cm nad ziemią, a pozostałe tniemy w ten sam sposób w następnym roku. Kolejną opcją jest wykonanie cięć odmładzających za jednym razem, całkowicie wycinając stare pędy, a pozostałe skracając na wysokość 20 – 40 cm nad ziemią. Tego typu cięcia wykonujemy głównie u gatunków niewymagających corocznego cięcia jak np. magnolie, azalie czy lilaki pospolite. W przypadku okazów mało rozgałęzionych można przeprowadzić cięcia dosyć radykalnie i przyciąć je całe tuż nad ziemią, mając jednak na uwadze, że pędy wieloletnie w najbliższym sezonie nie zakwitną. Odmładzanie krzewów wykonujemy z reguły nie częściej niż co kilka lat, więc nie są to prace na każdą zimę.

W przypadku drzew, zabiegi odmładzające wiążą się najczęściej z usuwaniem całych konarów praktycznie przy nasadzie. Dlatego przeprowadza się je wyłącznie u gatunków szybko rosnących np. wierzb, które po takim cięciu szybko wypuszczają nowe pędy. Korony drzew po cięciach odmładzających ulegają znacznej redukcji, przez co tracą swój naturalny kształt. W związku z tym w przypadku większości gatunków drzew, szczególnie tych wolniej rosnących jak klony, czy lipy nie stosuje się tak radykalnych zabiegów odmładzających, gdyż prowadzi to do ich trwałego oszpecenia.

Szczegółowe sugestie i porady dotyczące terminów oraz sposobu cięć określonych gatunków drzew i krzewów znajdziesz w naszym artykule ”Co i kiedy ciąć zimą w ogrodzie?”.

Czym i jak przycinać zimą krzewy i drzewa?

Większość zimowych cięć pielęgnacyjnych można wykonać bez znajomości specjalnych technik i zaawansowanych umiejętności. Gwarantem sprawnego i szybkiego ich przeprowadzenia będzie odpowiedni sekator jedno lub dwuręczny. Kluczowe aspekty, na które należy zwrócić uwagę przy wyborze sekatora to wytrzymałość i ergonomia, umożliwiająca nieprzerwaną i przyjemną pracę, bez otarć, przy minimalnym wysiłku. Niezwykle istotna jest również ostrość narzędzia oraz to jak długo ją utrzymuje. Przełoży się to bezpośrednio na efektywność oraz bezpieczeństwo, zarówno dla użytkownika jak i roślin, gdyż gładkie i precyzyjne powierzchnie cięcia to mniejsze ryzyko infekcji chorobowej oraz szybsze gojenie ran. Sekatorem jednoręcznym spełniającym wszystkie powyższe wymagania, który idealnie sprawdzi się przy cięciu pędów i gałązek o średnicy do 25mm jest niezawodny wyrób szwajcarskiego producenta FELCO 11. Ten trwały i precyzyjny sekator nożycowy z ostrzami z hartowanej stali oraz uchwytami wykonanymi z kutego aluminium, objętymi dożywotnią gwarancją bez trudu upora się z wszystkimi pracami przy krzewach. Do zadań cięższych, przy cięciu grubszych gałęzi drzew, idealnie sprawdzi się japoński sekator dwuręczny ARS LPB-30L, którego wytrzymałość i wydajność potwierdza niemiecki certyfikat jakości KWF. Dzięki większej sile cięcia, dużemu rozstawowi ostrzy oraz długim ramionom, wspomniany sekator ARS stanowi doskonałe rozwiązanie do prac pielęgnacyjnych w koronach drzew.

Przycinanie gałęzi drzew na obrączke
1. Pierwsze cięcie podcinajace od dołu.
2. Drugie cięcie od góry.

Korzyści zimowego przycinania drzew i krzewów.

Jak widać zimowe zabiegi pielęgnacyjne w ogrodzie związane z przycinaniem gałęzi i pędów wymagają nieco pracy, wiedzy oraz dobrych narzędzi, takich jak sekator jednoręczny, czy piła ogrodnicza, a w przypadku dużej ilości drzew sekator dwuręczny, na wysięgniku lub dźwigniowy tzw. żyrafa. Jednak liczne korzyści płynące z przeprowadzonych prac z nawiązką zrekompensują włożony w nie wysiłek. Do największych zalet cięć prześwietlających, sanitarnych oraz odmładzających możemy zaliczyć pozytywny wpływ na zdrowy wzrost roślin, ochronę przed chorobami oraz poprawę jakości plonów.

Odpowiednio cięte drzewa wytwarzają pokaźne ilości pędów owoconośnych i charakteryzują się dużym przyrostem młodych pędów, dzięki czemu regularnie owocują. Mimo że przycinanie wywiera pozytywny wpływ na wielkość oraz wzrost roślin, należy pamiętać iż osiągane rezultaty będą inne dla drzew młodych i starych. W pierwszym przypadku plony początkowo będą mniejsze, a okres dochodzenia do owocowania dłuższy, co jednak w dłuższej perspektywie będzie korzystne dla rośliny i jej owoców. Z kolei w przypadku drzew starszych przycinanie może zmniejszyć liczbę owoców ale zdecydowanie poprawi ich wielkość oraz jakość.

Drzewa nie przycinane regularnie, posiadają bardzo bujne, wręcz dzikie korony, które jednak z reguły są niedoświetlone. Co prawda mogą owocować obficie, ze względu na dużą ilość pędów ale ich owoce są małe i często zdeformowane lub owocują co drugi rok. Poza tym, ze względu na wolniejsze osuszanie się po deszczu są bardziej narażone na choroby grzybiczne.

Dodatkowo zimowe cięcie jest wręcz niezbędne, jeżeli chcemy pobudzić do kwitnięcia krzewy kwitnące latem lub późną jesienią, takie jak dziurawiec Hookera, hortensje krzewiaste, czy róże wielkokwiatowe.